کد مطلب:42552 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

آيا معاويه از كاتبان وحي بوده است ؟

يـكـي از عواملي كه به حفظ و صيانت قرآن كريم از تحريف كمك كرد , كتابت وحي بود.به همين جـهت پيامبر گرامي اسلام (ص ) از همان آغاز نزول وحي اهتمام فراواني به نگارش وحي داشت و از طرفي در صدر اسلام عده معدودي كتابت مي دانستند و از ميان آنان پيامبر خدا (ص ) عده اي را معين نمود كه به آنان كتاب وحي مي گفتند . (1)از ميان اين افراد , عده اي بيش از ديگران موفق و از اهـمـيـت زيادي برخوردارند ,مانند علي بن ابي طالب (ع ) و زيد بن ثابت كه بيش از ديگران مـلازم پـيـامبر (ص )بوده اند . (2) اولين كتاب وحي در مكه , عبداللّه بن سعد ابي سرح است و در مـديـنـه ابي بن كعب مي باشد كه به جاي او زيد بن ثابت كتابت وحي را به عهده داشته است . (3) دربـاره مـعاويه بن ابي سفيان , كتب تاريخ او را از كتاب پيامبر (ص )نوشته اند . طبري در اين باره مـي نـويـسـد : ( و كـتـب له معاويه بن ابي سفيان و حنظله ان سيدي ) ولي مشخص نكرده چه را مـي نوشته اند (4) و نيز در جاي ديگر آورده است :حضرت علي (ع ) و عثمان وحي را مي نوشتند و در غـيـاب آنـان ابـي بـن كعب و زيد بن ثابت مي نوشتند و خالد بن سعيد و معاويه بن ابي سفيان كـاتـبـان حوائج و مشكلات در نزدخود حضرت بوده اند و عبداللّه بن ارقم گاهي اوقات نامه هاي حـضـرت را بـه پادشاهان مي نوشته است . (5) در اسدالغابه هم آمده است كه او براي پيامبر (ص ) مـي نـوشـتـه اسـت و مـتـذكر نشده است كه چه را مي نوشته است , ( وحي يا حوائج را ) , (6) در صـحـيـح مـسـلـم حديثي است كه ابن عباس براي ابوسفيان چند چيز را از پيامبر (ص ) خواست وحـضـرت رسـول (ص ) نيز با آنها موافقت كرد كه يكي از آنها اين بود : ( و معاويه تجعله كاتبا بين يـديك ) (7) كه براي معاويه كاتب بودن را تقاضا كرده است , ولي روشن است منظور كتابت وحي نـبوده است . ابن ابي الحديد هم كاتب وحي بودن معاويه را مشكوك مي داند و مي گويد : اختلاف در چـگونه كاتب بودن اوست و آنچه كه محققان سيره بر آن هستند , اين است كه وحي را علي بن ابـيـطـالـب و زيد بن ثابت و زيد بن ارقم مي نوشته اند و حنظله بن الربيع و معاويه ابن ابي سفيان نـامـه هـاي پـيـامبر(ص )به ملوك و قبايل و نامه هاي حوايج مردم و اموال و صدقات و تقسيم آنها رامـي نوشته اند . (8)البته ابوسفيان و معاويه طبق آنچه كه كتب تاريخ نوشته اند از ( مولفه قلوبهم )مي باشند و در فتح مكه , سال هشتم هجرت , اسلام آوردند كه سه سال قبل از رحلت پيامبر(ص ) مي شود , بنابراين نمي توان معاويه را از كاتبان وحي به معناي مصطلح آن به حساب آورد , علاوه بر آن در كتب تاريخ هم به آن تصريح نشده است و حق همان است كه بيشتر كتب تاريخ به آن اشاره و تصريح نموده اند كه او كاتب حوايج نزد رسول خدا (ص ) بوده است , زيرا كاتب وحي بودن با رعايت امـانـت فـضـل است و براي كساني ,مانند ابي سرح كه آيات الهي را به تمسخر مي گرفتند , اتمام حـجـت اسـت , نـه اينكه براي او فضلي محسوب شود , از اين رو برخي از بزرگان درباره انتخاب بعضي افرادبراي كتابت وحي با علم به عدم امانتداري آنان تصريح نموده اند . (9)

---

پاسخ به شبهات اهل سنت
مركز پژوهشهاي اسلامي صدا و سيما 1- دكـتـر عبد الصبور شاهين , ص 54, حياه اللغه العربيه , ص 62, زنجاني , تاريخ القرآن , ص 42 ط بـيـروت .2- دكـتـر عبدالمنصور شاهين , ص 164, فهرست ابن نديم , ص 41.3- موقف القرآن من الـمـشـركـين بمكه , ص 54 به نقل از عمد